पंधरा हजारांच्या शिष्यवृत्ती मधुन बनवली पंधरा लाखांची नर्सरी;कोकणातील नवदुर्गेची खडतर व प्रेरणादायी कहाणी.

रत्नागिरी : शेती म्हटलं की कष्ट आणि प्रचंड अंगमेहनत आली. त्यामुळे या क्षेत्रात एखाद्या महिलेनं पुरूषांच्या खांद्याला लावून केलेले कष्ट आणि निर्माण केलेली ओळख ही नक्कीच वेगळी ठरते. एकंदरीत सद्यस्थितीत शेतीमध्ये किती महिला सध्या आपली ओळख निर्माण करत असतील? याबद्दल प्रत्येकाला नक्कीच उत्सुकता असते. त्याकरता असलेले काम, त्यांची कामाची पद्धत या साऱ्यांबद्दल सर्वांना नक्कीच अप्रुप वाटतं एखाद्या महिलेनं शेतीमध्ये केलेली कामगिरी ही नक्कीच महत्त्वपूर्ण ठरते. आज आपण अशाच एका नवदुर्गेला भेटणार आहोत. ममता शिर्के असं या शेतीतील नवदुर्गेचं नाव असून वय केवळ 27 वर्षे आहे. पण, या वयात ममतानं केलेली कामगिरी उल्लेखनीय आणि दखलपात्र अशीच आहे.

ममताचं मुळगाव रत्नागिरी जिल्ह्यातील सावर्डे. पण, सध्या शिर्के फॅमिली संगमेश्वर तालुक्यातील धामणी या गावी स्थायिक असते. ममतानं 4 वर्षापूर्वी सुरू केलेली नर्सरी सर्वांसाठी आदर्शवत आहे असं म्हटलं तर ते वावगं ठरू नये. देवरूखमध्ये बारावीपर्यंतचं शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर ममता मुंबईत दाखल झाली. कारण कोकणातील मुलांसाठी हे शहर कायम खुणावत! त्याला ममता देखील अपवाद नव्हती. आपलं बी. कॉमचं शिक्षण पूर्ण करता करता ती पार्टटाईम नोकरी करू लागली. त्याकरता तिला प्रतिदिवशी 400 रूपये मिळत होती. तसं पाहायाला गेलं तर त्यावेळी ममता सुखी होती. कारण, तिला किमान खर्चाला पैसे मिळत होते. त्यासाठी तिला दुसऱ्या कुणावर अवलंबून राहावं लागत नव्हतं. पण, मला त्यावेळी मानसिक समाधान मिळत नसल्याचं ममता सांगते. ‘आपला स्वत:च्या व्यवसाय असावा, मला कायम वाटायचं.’ माझ्यासोबत काम करणाऱ्यांची स्थिती पाहता मला काही काळानंतर किती पगार मिळणार? याबद्दल मी सतत विचार करायचे. काहीतरी करायचं हा विचार स्वस्त बसू देत नव्हता. अशी प्रतिक्रिया ममतानं ‘एबीपी माझा’शी बोलताना दिली. कोकणातील मुळगावी काही कौटुबिंक उपयोगी पडल्याचं ममता आवर्जुन सांगते. आपल्या मुलांनी शिकावं, मोठं व्हावं. स्वत:चा व्यवसाय सुरू करावा अशा वडिलांची कायमची इच्छा. त्यासाठी ते कायम आग्रही असायचे. अखेर वडिलांच्या सल्लानुसार ममतानं बीएस्सी अॅग्री करण्याचा निर्णय घेतला.

कशी झाली नर्सरीची सुरूवात?

कॉलेज करताना नोकरी करायची नाही याब्बदल मनात पक्कं ठरवलं होतं. शिवाय, बाबा देखील त्याच मताचे होते. त्यामुळे अखेर नर्सरी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला. स्कॉलरशिपमधून मिळालेल्या 15 हजाराच्या जोरावर ही 20 गुंठ्यामध्ये नर्सरी सुरू केली. आज 4 वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर त्याच नर्सरीतून वर्षाकाठी 15 लाखांची उलाढाल होत आहे. जिल्ह्यात आणि आसपासच्या गावांमध्ये सध्या या ठिकाणाहून झाडं नेली जातात. आम्ही शेतकऱ्यांना केवळ झाडं देत नाहीत तर, त्याची काळजी कशी घ्यावी? काय करावं? याचं मार्गदर्शन देखील मोफत करतो. या कामात मित्र आणि कुटुंबाची साथ असल्याचं देखील ममता आवर्जुन सांगते.

‘हेच करण्यासाठी शिक्षण घेतलं का?’

‘शिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर जेव्हा मी नर्सरी सुरू केली त्यावेळी काही लोक मला सतत एक प्रश्न विचारत असायचे. तु ऐवढं शिक्षण घेतलं. ते हे काम करण्यासाठी? तुला कुठंही चांगली नोकरी मिळेल.’ पण मी त्याकडे दुर्लक्ष केलं. अशा वेळी त्याठिकाणी जाणं टाळलं. मी माझं लक्ष अधिकपणे माझ्या कामावर केंद्रीत केलं. त्याचा फायदा देखील झाला. कारण तेच लोक मी घेतलेला निर्णय आणि माझ्या शिक्षणाबद्दल दोन शब्द कौतुकानं बोलतात.’ या साऱ्या गोष्टी बोलताना ममतामध्ये प्रचंड आत्मविश्वास जाणवत होता. भविष्याबद्दल देखील तिचे प्लॅन्स आता तयार आहेत. ‘आमच्या मालकीची जमिन कमी आहे. त्यामुळे आता मी काही जमिन भाड्यानं घेणार आहे. त्यावर शेतीतील नवीन प्रयोग करणार असल्याचं ममता सांगते. शिवाय, शेती हे क्षेत्र मेहनतीचं आहे. तिचं प्रचंड अंगमेहनत आहे. त्यामुळे या क्षेत्रात काम करताना तुम्हचा मानसिक आणि शारिरीक कस देखील लागतो.’ आधी हाताला चटके मग मिळते भाकर तंस शेतीचं आहे.

बचत गटाची निर्मिती

केवळ नर्सरी काढून ममतानं समाधान मानलं नाही. तर तिनं गावातील काही लोकांना एकत्र करत श्रीमंत बळीराजा बचत गटाची स्थापना केली. या बचत गटाच्या माध्यमातून सर्व जण हिवाळी भाजीपाला पिकवतात आणि तो विकतात. ‘गेल्यावर्षी आम्ही 45 टन कलिंगडाचं उत्पादन घेतलं. पैकी 25 टन आम्ही बाहेर पाठवलं. स्व:ता स्टॉल लावत आम्ही कलिंगड विकतो. त्यामुळे दर देखील चांगला मिळाला.’ शिवाय, झेंडूच्या फुलांची शेती केल्यानं गणपती, दिवाळी. दसरामध्ये देखील चांगली उलाढाल होते. ‘यंदा गणपतीच्या काळात माझ्याकडील झेंडू तयार झाले नव्हते. झेंडुच्या फुलांची कमतरता भासत होती. बाजारामध्ये 400 रूपये किलोनं झेंडु विकला जात होता. त्यावेळी आम्ही कोल्हापूरमधील शेतकऱ्यांकडून झेंडू आणत त्याची 160 रूपये प्रति किलो दरानं विक्री केली.’ तसंच ममताचे काही सहकारी शेती शेत्रात नवीन प्रयोग करत आहेत. त्याबद्दल देखील ममता भरभरून बोलते. ‘शेतीतून तुम्हाला चांगलं उत्पन्न मिळू शकतो. पण, कष्टाला तोड नाही.. एकंदरीत आपण निवडलेले क्षेत्र योग्य असून याच क्षेत्रात आता पाय रोवून वेगळी ओळख निर्माण करण्याची चमक या ‘शेतीतील नवदुर्गे’च्या डोळ्यात दिसून येते.